THE FOREST UNTER THE ROAD. NATURAL HISTORY MUSEUM OF THE LESVOS PETRIFIED FOREST. TITINA CHALMATZI ,Newsp. KATHIMERINI 6/3/16

          -

                ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΔΡΟΜΟ 
           ΤΙΤΙΝΑ ΧΑΛΜΑΤΖΗ , Εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 6-3-16
Στην είσοδο του Ιδρύματος Ευγενίδου, γλυπτά έργα τέχνης ομοιάζουν με πλέοντα σκάφη, ατέρμονων διαδρομών, που προσεγγίζουν όρμο ή καρνάγιο φιλόξενο και πολύβουο.
Στη μεγάλη αίθουσα, μια λαμπερή αύρα αναδύεται από τις πτυχώσεις και τις ρωγμές των αγαλμάτων και αποκαλύπτει μυστικά της πορείας της γήινης φύσης, τα τελευταία 20 εκατομμύρια έτη του ανθρώπου. Τα εκθέματα, τοποθετημένα μέσα σε κοίλα επιμήκη βάθρα, έχουν ονομασίες ωσάν από καβάφεια ποίηση εμπνευσμένες: «κορμός νεαρού ιστάμενου απολιθωμένου δένδρου», «προγονική μορφή αγγειόσπερμου», «τμήμα κατακείμενου απολιθωμένου καρποφόρου που βρέθηκε μέσα σε πυροκλαστικό υλικό».
Κορμοί δέντρων λαξευμένοι σε πέτρα, απιθωμένοι στο δάπεδο σιμά, λες και δεν θέλουν να αποχωριστούν τη γη τους, συνθέτουν το τοπίο του Δάσους κάτω από τον Δρόμο. Δέντρα λίθινα, που φέρουν τεφρόχρους γλυφάς και μνήμες προαιώνιες, ξεκουράζονται σε φατνώματα. Αχλύς μουσικής τα καλύπτεΑντιπαλεύω με τις φωνές γύρω μου ώστε να μπορέσω να την αφουγκραστώ, να νοήσω αυτή τη μουσική. Γραμμική αρμονία ή γαλαξίες; Ή μήπως ήχοι μυστικοί, πέρα απ’ τις έννοιες της αρμονίας, του στοχασμού, ή τις μαθηματικές εικόνες των ηχητικών μαζών; Το ερώτημα αναπάντητο.Η φύση δεν αποκαλύπτει την τέχνη της, ούτε την τεχνική της. Γι’ αυτό οι άνθρωποι επινόησαν τη δική τους τέχνη. Για να μπορέσουν να αναμετρηθούν, να δημιουργήσουν, να νικήσουν τη φύση και το μεγάλο σύντροφο και σύμμαχό της τον χρόνο, ή έστω να συμπορευθούν μαζί τουΕκατομμύρια χρόνια πριν, τα πετρωμένα ετούτα δέντρα ήταν φυτρωμένα σε δάσος. Προγονικής μορφής, άνθιζαν, καρποφορούσαν και πολλαπλασιάζονταν ριζωμένα σε τόπους όπου τώρα κείται η νήσος Λέσβος.Ηταν δάσος κανέλλας, καρυδιάς, σφένδαμου, οξιάς, πλατάνου, σκλήθρου, δάφνης και πολλών δρυών. Ο Θεόφραστος ο Λέσβιος (372 - 287 π.Χ.) υμνεί την οξιά επειδή δεν σαπίζει στο νερό, την κανέλλα την αναφέρει ως κιννάμωμα και χαρακτηρίζει τη δρυ δυσεργοτάτη διότι δύσκολα κατεργαζόταν.Από έκρηξη του ηφαιστείου της Βατούσας «πυρακτωμένη λάβα, ατμοί και σκόνη, κατακλυσμιαίες λασπορροές και ρεύματα πυρακτωμένων αερίων κινήθηκαν ορμητικά και κατέστρεψαν το δάσος» αναφέρουν οι επιστήμονες της έκθεσης. Ολα καλύφθηκαν με τέφρα και θρυμματισμένα πετρώματα. Μετά έβρεξε πολύ, κατακλυσμός. Οι λάσπες αγκάλιασαν σφιχτά τα δέντρα και τα φυλλώματα και τα πήραν μαζί τους, βαθιά στη γη, σε χώρους μυστικούς. Η φύση είχε το δικό της σχέδιο. Ως μεθοδικός κι ονειροπόλος αλχημιστής καλλιτέχνης, στα 20 εκατομμύρια έτη που ακολούθησαν, μετέτρεψε τα ξύλινα δέντρα σε πέτρινα ώστε να αντέχουν και να κρατάνε την ομορφιά και τη δύναμή τους για πάντα.Στην είσοδο του Ιδρύματος Ευγενίδου, γλυπτά έργα τέχνης ομοιάζουν με πλέοντα σκάφη, ατέρμονων διαδρομών, που προσεγγίζουν όρμο ή καρνάγιο φιλόξενο και πολύβουο.Στη μεγάλη αίθουσα, μια λαμπερή αύρα αναδύεται από τις πτυχώσεις και τις ρωγμές των αγαλμάτων και αποκαλύπτει μυστικά της πορείας της γήινης φύσης, τα τελευταία 20 εκατομμύρια έτη του ανθρώπου. Τα εκθέματα, τοποθετημένα μέσα σε κοίλα επιμήκη βάθρα, έχουν ονομασίες ωσάν από καβάφεια ποίηση εμπνευσμένες: «κορμός νεαρού ιστάμενου απολιθωμένου δένδρου», «προγονική μορφή αγγειόσπερμου», «τμήμα κατακείμενου απολιθωμένου καρποφόρου που βρέθηκε μέσα σε πυροκλαστικό υλικό».
Κορμοί δέντρων λαξευμένοι σε πέτρα, απιθωμένοι στο δάπεδο σιμά, λες και δεν θέλουν να αποχωριστούν τη γη τους, συνθέτουν το τοπίο του Δάσους κάτω από τον Δρόμο. Δέντρα λίθινα, που φέρουν τεφρόχρους γλυφάς και μνήμες προαιώνιες, ξεκουράζονται σε φατνώματα. Αχλύς μουσικής τα καλύπτει.
Αντιπαλεύω με τις φωνές γύρω μου ώστε να μπορέσω να την αφουγκραστώ, να νοήσω αυτή τη μουσική. Γραμμική αρμονία ή γαλαξίες; Ή μήπως ήχοι μυστικοί, πέρα απ’ τις έννοιες της αρμονίας, του στοχασμού, ή τις μαθηματικές εικόνες των ηχητικών μαζών; Το ερώτημα αναπάντητο.
Η φύση δεν αποκαλύπτει την τέχνη της, ούτε την τεχνική της. Γι’ αυτό οι άνθρωποι επινόησαν τη δική τους τέχνη. Για να μπορέσουν να αναμετρηθούν, να δημιουργήσουν, να νικήσουν τη φύση και το μεγάλο σύντροφο και σύμμαχό της τον χρόνο, ή έστω να συμπορευθούν μαζί τους.
Εκατομμύρια χρόνια πριν, τα πετρωμένα ετούτα δέντρα ήταν φυτρωμένα σε δάσος. Προγονικής μορφής, άνθιζαν, καρποφορούσαν και πολλαπλασιάζονταν ριζωμένα σε τόπους όπου τώρα κείται η νήσος Λέσβος.
Ηταν δάσος κανέλλας, καρυδιάς, σφένδαμου, οξιάς, πλατάνου, σκλήθρου, δάφνης και πολλών δρυών. Ο Θεόφραστος ο Λέσβιος (372 - 287 π.Χ.) υμνεί την οξιά επειδή δεν σαπίζει στο νερό, την κανέλλα την αναφέρει ως κιννάμωμα και χαρακτηρίζει τη δρυ δυσεργοτάτη διότι δύσκολα κατεργαζόταν.
Από έκρηξη του ηφαιστείου της Βατούσας «πυρακτωμένη λάβα, ατμοί και σκόνη, κατακλυσμιαίες λασπορροές και ρεύματα πυρακτωμένων αερίων κινήθηκαν ορμητικά και κατέστρεψαν το δάσος» αναφέρουν οι επιστήμονες της έκθεσης. Ολα καλύφθηκαν με τέφρα και θρυμματισμένα πετρώματα. Μετά έβρεξε πολύ, κατακλυσμός. Οι λάσπες αγκάλιασαν σφιχτά τα δέντρα και τα φυλλώματα και τα πήραν μαζί τους, βαθιά στη γη, σε χώρους μυστικούς. Η φύση είχε το δικό της σχέδιο. Ως μεθοδικός κι ονειροπόλος αλχημιστής καλλιτέχνης, στα 20 εκατομμύρια έτη που ακολούθησαν, μετέτρεψε τα ξύλινα δέντρα σε πέτρινα ώστε να αντέχουν και να κρατάνε την ομορφιά και τη δύναμή τους για πάντα.
«Ο έρωτας άρπαξε τη ψυχή μου και την τράνταξε, όπως ο αγέρας χιμάει απ’ τα βουνά ανάμεσα στις δρυς, φυσομανώντας» τραγουδούσε η Σαπφώ (630 - 570 π.Χ.) με τη λύρα της, πάνω από το εργαστήρι γλυπτικής, όπου η φύση και ο χρόνος σμίλευαν το θαυμαστό δημιούργημά τους: Το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου.
Σύγχρονη τέχνη με φυσικά δέντρα
Στη σύγχρονη τέχνη αρκετοί καλλιτέχνες, της Arte Povera κυρίως, δημιούργησαν εικαστικά γεγονότα χρησιμοποιώντας φυσικά δέντρα. Ο σπουδαίος Ιταλός G. Penone (1947-) έχει εκθέσει στην Τέιτ του Λονδίνου και στο Γκουγκενχάιμ της Νέας Υόρκης, επί σειρά ετών, κομμένα δέντρα, απογυμνωμένα από τον εξωτερικό τους φλοιό, θέλοντας να δείξει τις διεργασίες ανάπτυξης του εσωτερικού τους πυρήνα και τη σχέση μεταξύ πραγματικού και υποκειμενικού χρόνου. Ο G. Licari (1975-) στην γκαλερί Tεντ στο Ρότερνταμ, το 2013, τοποθέτησε στην οροφή τεράστιες ρίζες δέντρων, ερευνώντας έτσι τη σχέση ανάπτυξης και παρακμής.
Σιωπή. Νερά λαξευμένα, κόκκινα, κυλούν μέσα στους πέτρινους κορμούς κι αυτοί αναριγούν σα σώματα λατρεμένα, που στοργικά φροντίζει ο σύντροφός τους να ξαποστάσουν απ’ την ένταση, τη ζέση. Και η τεφρόχρους αχλύς των αγαλμάτινων δέντρων γίνεται, σιγά σιγά, ποίημα: «Ηφαίστειο νεκρό/Εφερα τη ζωή μου ώς εδώ/Πέτρα ταμένη στο υγρό μου στοιχείο/Πιο πέρα από τα νησιά/Πιο χαμηλά από το κύμα» (Οδυσσέας Ελύτης).
​​Η έκθεση «Το Δάσος κάτω από το Δρόμο», στο Ιδρυμα Ευγενίδου, παρουσιάζει ανασκαφικά ευρήματα από τη μεγαλύτερη σωστική ανασκαφή απολιθωμάτων στην Ελλάδα, που πραγματοποίησε στο Σίγρι της Λέσβου το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 29 Μαΐου.
Έντυπη

Έντυπη