Ο ΦΑΝΤΑΡΟΣ

Ηλεκτρικός, Ομόνοια - Φάληρο απόψε. Μέχρι το Θησείο μπαίνουν καναδυό ζητιάνοι- φωναχτοί χρήστες- ουδείς ασχολείται. Στο Θησείο μπαίνει άντρας μεσήλιξ, αδύνατος που πουλούσε χαρτομάνδηλα λέγοντας ότι έχασε τη δουλειά του και το πρώην αφεντικό προσέλαβε στη θέση του τρεις Πακιστανούς  και δεν μπορεί να βρει δουλειά στην ηλικία που είναι κι έχει και παιδιά να θρέψει. Μπροστά μου κάθονται δύο φαντάρια με στολή παραλλαγής, θάταν δεν θάταν είκοσι χρονών, που μίλαγαν συνέχεια για τα κινητά τους, τις παρέες τους κλπ. Ξαφνικά ο ένας σηκώνεται, πλησιάζει τον άντρα με τα χαρτομάνδηλα και του δίνει χρήματα. Εκείνος παίρνει τα χρήματα και του προσφέρει τα χαρτομάνδηλα. Ο φαντάρος δεν τα παίρνει και γυρνάει στη θέση του.Ο άντρας τον ακολουθεί, δίνει σε αυτόν και στον άλλο φαντάρο δύο πακετάκια χαρτομάνδηλα λέγοντας πως δεν είναι ζητιάνος αλλά άνεργος. Πιάνουν συζήτηση, οι φαντάροι του προσφέρουν τη θέση τους, εκείνος αρνείται. Οι γύρω του δίνουν χρήματα αυτός  τα αρνείται αν δεν πάρουν χαρτομάνδηλα, όλοι  δέχονται, αυτός συνεχίζει να συζητά με τους φαντάρους έως την επόμενη στάση. Τους χαιρετά, κατεβαίνει. Και τότε βλέπω τον φαντάρο να κλαίει.  

JOSE GUADALUPE POSADA, TITINA CHALMATZI, Newsp. KATHIMERINI 26-3-2016

Χοσέ Γουαδαλούπε Ποσάδα: Eνας θρύλος για τους εργάτες της χαρακτικής. Για τους τεχνίτες της τυπογραφίας, τους εραστές της ανάγλυφης εκτύπωσης, τους δημοσιογράφους της είδησης και για τους εικαστικούς καλλιτέχνες του κόσμου όλου. Κουβαλούσε πάντοτε, στη τσέπη του, μια επιφάνεια χάραξης κι ένα καλέμι. Σχεδίαζε επιτόπου, γρήγορα και με κοφτές κινήσεις, ό,τι έβλεπε, ό,τι άκουγε, ό,τι αισθανόταν. Τύπωνε τα χαρακτικά του –σχεδιάκια τα αποκαλούσε ο ίδιος– και τα δημοσίευε σε έντυπα.

Κάποιος υψώνει το ποτήρι του με θλίψη, στην υγεία ψυχής απούσης. «Ο εγκαταλελειμμένος», χαρακτικό, γράφει δίπλα στο έργο. Μία γυναίκα όμορφη, απαιτητική κι επικίνδυνη, με τα χέρια στη μέση, μαινάς, έτοιμη να χορέψει ή να παλέψει με ταύρο, γυναίκα απ’ τη Μάλαγα, τη γενέτειρα του Πικάσο. «Μαλαγένια» χαρακτικό.Τυπωμένος σ’ ένα φύλλο χαρτιού ένας άνθρωπος φίδι, σχεδιασμένος με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην ξέρεις αν ζητάει βοήθεια ή αν κοροϊδεύει, σε υποδέχεται στην έκθεση χαρακτικών του μεγάλου Χοσέ Γουαδαλούπε Ποσάδα (Jose Guadalupe Posada, 1852-1913), η οποία παρουσιάζεται, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του 3ου φεστιβάλ χαρακτικής, στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων. 

Τυπωμένος σ’ ένα φύλλο χαρτιού ένας άνθρωπος φίδι, σχεδιασμένος με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην ξέρεις αν ζητάει βοήθεια ή αν κοροϊδεύει, σε υποδέχεται στην έκθεση χαρακτικών του μεγάλου Χοσέ Γουαδαλούπε Ποσάδα (Jose Guadalupe Posada, 1852-1913), η οποία παρουσιάζεται, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του 3ου φεστιβάλ χαρακτικής, στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων.-Χοσέ Γουαδαλούπε Ποσάδα: Eνας θρύλος για τους εργάτες της χαρακτικής. Για τους τεχνίτες της τυπογραφίας, τους εραστές της ανάγλυφης εκτύπωσης, τους δημοσιογράφους της είδησης και για τους εικαστικούς καλλιτέχνες του κόσμου όλου. Κουβαλούσε πάντοτε, στη τσέπη του, μια επιφάνεια χάραξης κι ένα καλέμι. Σχεδίαζε επιτόπου, γρήγορα και με κοφτές κινήσεις, ό,τι έβλεπε, ό,τι άκουγε, ό,τι αισθανόταν. Τύπωνε τα χαρακτικά του –σχεδιάκια τα αποκαλούσε ο ίδιος– και τα δημοσίευε σε έντυπα.Κάποιος υψώνει το ποτήρι του με θλίψη, στην υγεία ψυχής απούσης. «Ο εγκαταλελειμμένος», χαρακτικό, γράφει δίπλα στο έργο. Μία γυναίκα όμορφη, απαιτητική κι επικίνδυνη, με τα χέρια στη μέση, μαινάς, έτοιμη να χορέψει ή να παλέψει με ταύρο, γυναίκα απ’ τη Μάλαγα, τη γενέτειρα του Πικάσο. «Μαλαγένια» χαρακτικό.

Τα θέματά του
Τα σχέδια του Ποσάδα απεικόνιζαν τη ζωή, τα ήθη και την τραγικότητα των απλών ανθρώπων του τόπου του. Σατίριζαν και ειρωνεύονταν τους πλούσιους και τους πολιτικούς, εξύψωναν τους ήρωες, τους ερωτευμένους και τους αδύναμους και φανέρωναν, με τον πιο άμεσο και δεικτικό τρόπο, την αλήθεια. Ρακένδυτος άνδρας, με δεμένα τα χέρια, προσάγεται βιαίως μαζί με τη γυναίκα του και παιδί του, από εύσωμους υπαλλήλους, σε κύριο που κάθεται σε τράπεζα και μετράει χρήματα, μπροστά σε είσοδο φυλακής. Στα κάγκελα κρέμονται φυλακισμένοι. «Ενεχυροδανειστήριο», χωρίς ημερομηνία, χαρακτικό.Δεν θεωρούσε τον εαυτό του καλλιτέχνη, αλλά έναν απλό συντάκτη, έναν τεχνίτη της εκτύπωσης. 
Ηταν ένας πρωτοπόρος χαράκτης - ρεπόρτερ. Γεννήθηκε το 1852 στο Aguascalientes, στο Μεξικό. Σπούδασε σχέδιο κι έμαθε τη λιθογραφία σε εργαστήριο τυπογραφίας, όπου εργαζόταν από την ηλικία των δεκαοκτώ. Εικονογράφησε εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, κάρτες, μπαλάντες, γρίφους, θρησκευτικές ιστορίες, σατιρικά έντυπα. Σπάνια υπέγραφε τα έργα του. Αντρας οδύρεται, γύρω του πτώματα («Πανούκλα»), ένας διαβάζει επιστολές σε άλλους καλοντυμένους («Γραμματέας των εραστών»), δύο ξιφομαχούν μπροστά σε κοινό στο θέατρο.Αριστος τεχνίτης της λιθογραφίας και της χάραξης, επιλέγει μια τραχιά, καθαρή και δύσκαμπτη σχεδιαστική γραμμή για να απεικονίσει τη σκληρότητα των απολυταρχικών καθεστώτων και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης του λαού της πατρίδας του. Ο ποιητής Οκτάβιο Παζ περιγράφει την τεχνική του Ποσάδα ως το ελάχιστο των γραμμών και το μέγιστο της έκφρασης.
Το 1888 άρχισε να εργάζεται στον φημισμένο εκδοτικό οίκο του Antonio Venegas Arroyo, στην Πόλη του Μεξικού. Εκεί αναλαμβάνει να εικονογραφεί, κάθε μέρα, το κύριο θέμα σε εφημερίδες δρόμου που κυκλοφορούσαν σε όλη τη χώρα. Καταστροφές, εγκλήματα, έρωτες, εξεγέρσεις, τυπωμένα σε φτηνές εκδόσεις που απευθύνονταν σ’ ένα σχεδόν αγράμματο αναγνωστικό κοινό.
Εχθρός του καθεστώτος Ντίαζ (Diaz) και οπαδός του Ζαπάτα (Ζapata), απλός στα μηνύματά του και άμεσος, επικοινωνούσε σε βάθος με το μεγάλο αμόρφωτο κοινό των «φτωχοπόλεων» κι εξέφραζε, με τα αμέτρητα δημοσιευμένα σχέδιά του, τους καημούς, τους πόθους και τους θρύλους, την καταπίεση, τη φτώχεια και την ανάγκη για επανάσταση. Η δουλειά του γινόταν ανάρπαστη, η εφημερίδα κόστιζε ελάχιστα. «Κάθε μέρα περνάν έξω από την πόρτα του εργαστηρίου του οι καθηγητές της γειτονικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών. Δεν τον χαιρετούν, δεν του ρίχνουν ούτε καν μια ματιά», γράφει για τον χαράκτη Ποσάδα ο σημαντικός συγγραφέας Εντουάρντο Γκαλεάνο.Calaveras, μια σκληρή κριτική τεχνική                                                         Με τον εκδότη Αντόνιο Βενέγας Αρόγιο, καθιερώνει την ονομαστή, σε ολόκληρο τον κόσμο, σειρά σχεδίων με τα κρανία και τους σκελετούς, τα Calaveras. Πολιτικοί, επαναστάτες, ηγέτες, προνομιούχοι, απλοί πολίτες με σώματα-σκελετούς και πρόσωπα-κρανία, όλοι ίδιοι, όπως μετά τον θάνατο, κυκλοφορούν παντού κοσμώντας σατιρικά κείμενα, ποιήματα, γεγονότα, παιχνίδια, εγκλήματα, πανηγύρια, γιορτές.
Η αισθητική της γραμμής στα Calaveras έχει τις ρίζες της στη σκληρότητα της αζτεκικής παράδοσης, στις χαραγμένες πέτρες, στις μάσκες αλλά και στις νεκροκεφαλές των ανθρωποθυσιών. Ο Χοσέ Γουαδαλούπε Ποσάδα, με το γνήσιο λαϊκό του ένστικτο και το σχεδιαστικό του τάλαντο, συνδύασε στοιχεία των παλαιών πολιτισμών της Νότιας Αμερικής με τον ανθρωποκεντρισμό της χριστιανικής ηθικής. Η σύνθεση των σχεδίων του συγγενεύει με εκείνη των σχεδίων και των χαρακτικών του Γκόγια, του Τζορτζ Γκρος και του Μαξ Μπέκμαν.
Ο Ποσάδα δεν είναι γελοιογράφος. Δεν διακωμωδεί, δεν έχει σκοπό τον γέλωτα, ή έστω το μειδίαμα, δεν αστειεύεται. Κάνει κριτική βίαιη, με σάτιρα, η οποία προκαλεί έναν κόμπο κλαυσίγελωτος στον λαιμό του θεατή.
Είναι εικαστικός καλλιτέχνης, ανήκει στον εξπρεσιονισμό κι επιλέγει, ως τρόπο έκφρασης, το γκροτέσκο.
Η άμεση, με καθαρές γραμμές αισθητική του αλλά και η ταπεινότης, με την οποία αντιμετώπιζε το έργο του, διαμόρφωσαν την αισθητική και τη ζωή πολλών σύγχρονων καλλιτεχνών των γκράφιτι, των κόμικς, των κινουμένων σχεδίων, των εικονογραφήσεων στον Τύπο, αλλά και την κινούμενη εικόνα. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους εικαστικούς χαράκτες και εικονογράφους σε ολόκληρο τον κόσμο.

                                                                                    Πάμφτωχος και ανώνυμος
Πέθανε πάμφτωχος (1913) και θάφτηκε ανώνυμα, σε κενοτάφιο απόρων. Δεν πρόλαβε να χαράξει και να τυπώσει τον σκελετό της μεξικανικής επανάστασης, η οποία απέτυχε, και των επαναστατών, οι οποίοι πρόδωσαν ή προδόθηκαν.
Λίγα χρόνια μετά τον θάνατό του (1919), οι μεγάλοι Μεξικανοί ζωγράφοι Χοσέ Κλεμέντε Ορόσκο και Ντιέγκο Ριβέρα τον ενέταξαν, τιμώντας αυτόν αλλά και το έργο του, στο επαναστατικό κίνημα Muralism Mexican, το οποίο περιλαμβάνει τη μεξικανική τέχνη των τοιχογραφιών. Ο Ορόσκο με τον Ριβέρα, όταν ήταν παιδιά, το έσκαγαν από το σχολείο και παρακολουθούσαν με θαυμασμό, από το παράθυρο του μικρού εργαστηρίου του, τον Ποσάδα να χαράσσει με ιερή προσήλωση τα σχέδιά του, σκορπώντας παντού ρινίσματα.
http://www.kathimerini.gr/854278/article/politismos/eikastika/enas-xarakths-twn-adynatwn

THE FOREST UNTER THE ROAD. NATURAL HISTORY MUSEUM OF THE LESVOS PETRIFIED FOREST. TITINA CHALMATZI ,Newsp. KATHIMERINI 6/3/16

          -

                ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΔΡΟΜΟ 

           ΤΙΤΙΝΑ ΧΑΛΜΑΤΖΗ , Εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 6-3-16

Στην είσοδο του Ιδρύματος Ευγενίδου, γλυπτά έργα τέχνης ομοιάζουν με πλέοντα σκάφη, ατέρμονων διαδρομών, που προσεγγίζουν όρμο ή καρνάγιο φιλόξενο και πολύβουο.

Στη μεγάλη αίθουσα, μια λαμπερή αύρα αναδύεται από τις πτυχώσεις και τις ρωγμές των αγαλμάτων και αποκαλύπτει μυστικά της πορείας της γήινης φύσης, τα τελευταία 20 εκατομμύρια έτη του ανθρώπου. Τα εκθέματα, τοποθετημένα μέσα σε κοίλα επιμήκη βάθρα, έχουν ονομασίες ωσάν από καβάφεια ποίηση εμπνευσμένες: «κορμός νεαρού ιστάμενου απολιθωμένου δένδρου», «προγονική μορφή αγγειόσπερμου», «τμήμα κατακείμενου απολιθωμένου καρποφόρου που βρέθηκε μέσα σε πυροκλαστικό υλικό».

Κορμοί δέντρων λαξευμένοι σε πέτρα, απιθωμένοι στο δάπεδο σιμά, λες και δεν θέλουν να αποχωριστούν τη γη τους, συνθέτουν το τοπίο του Δάσους κάτω από τον Δρόμο. Δέντρα λίθινα, που φέρουν τεφρόχρους γλυφάς και μνήμες προαιώνιες, ξεκουράζονται σε φατνώματα. Αχλύς μουσικής τα καλύπτεΑντιπαλεύω με τις φωνές γύρω μου ώστε να μπορέσω να την αφουγκραστώ, να νοήσω αυτή τη μουσική. Γραμμική αρμονία ή γαλαξίες; Ή μήπως ήχοι μυστικοί, πέρα απ’ τις έννοιες της αρμονίας, του στοχασμού, ή τις μαθηματικές εικόνες των ηχητικών μαζών; Το ερώτημα αναπάντητο.Η φύση δεν αποκαλύπτει την τέχνη της, ούτε την τεχνική της. Γι’ αυτό οι άνθρωποι επινόησαν τη δική τους τέχνη. Για να μπορέσουν να αναμετρηθούν, να δημιουργήσουν, να νικήσουν τη φύση και το μεγάλο σύντροφο και σύμμαχό της τον χρόνο, ή έστω να συμπορευθούν μαζί τουΕκατομμύρια χρόνια πριν, τα πετρωμένα ετούτα δέντρα ήταν φυτρωμένα σε δάσος. Προγονικής μορφής, άνθιζαν, καρποφορούσαν και πολλαπλασιάζονταν ριζωμένα σε τόπους όπου τώρα κείται η νήσος Λέσβος.Ηταν δάσος κανέλλας, καρυδιάς, σφένδαμου, οξιάς, πλατάνου, σκλήθρου, δάφνης και πολλών δρυών. Ο Θεόφραστος ο Λέσβιος (372 - 287 π.Χ.) υμνεί την οξιά επειδή δεν σαπίζει στο νερό, την κανέλλα την αναφέρει ως κιννάμωμα και χαρακτηρίζει τη δρυ δυσεργοτάτη διότι δύσκολα κατεργαζόταν.Από έκρηξη του ηφαιστείου της Βατούσας «πυρακτωμένη λάβα, ατμοί και σκόνη, κατακλυσμιαίες λασπορροές και ρεύματα πυρακτωμένων αερίων κινήθηκαν ορμητικά και κατέστρεψαν το δάσος» αναφέρουν οι επιστήμονες της έκθεσης. Ολα καλύφθηκαν με τέφρα και θρυμματισμένα πετρώματα. Μετά έβρεξε πολύ, κατακλυσμός. Οι λάσπες αγκάλιασαν σφιχτά τα δέντρα και τα φυλλώματα και τα πήραν μαζί τους, βαθιά στη γη, σε χώρους μυστικούς. Η φύση είχε το δικό της σχέδιο. Ως μεθοδικός κι ονειροπόλος αλχημιστής καλλιτέχνης, στα 20 εκατομμύρια έτη που ακολούθησαν, μετέτρεψε τα ξύλινα δέντρα σε πέτρινα ώστε να αντέχουν και να κρατάνε την ομορφιά και τη δύναμή τους για πάντα.Στην είσοδο του Ιδρύματος Ευγενίδου, γλυπτά έργα τέχνης ομοιάζουν με πλέοντα σκάφη, ατέρμονων διαδρομών, που προσεγγίζουν όρμο ή καρνάγιο φιλόξενο και πολύβουο.Στη μεγάλη αίθουσα, μια λαμπερή αύρα αναδύεται από τις πτυχώσεις και τις ρωγμές των αγαλμάτων και αποκαλύπτει μυστικά της πορείας της γήινης φύσης, τα τελευταία 20 εκατομμύρια έτη του ανθρώπου. Τα εκθέματα, τοποθετημένα μέσα σε κοίλα επιμήκη βάθρα, έχουν ονομασίες ωσάν από καβάφεια ποίηση εμπνευσμένες: «κορμός νεαρού ιστάμενου απολιθωμένου δένδρου», «προγονική μορφή αγγειόσπερμου», «τμήμα κατακείμενου απολιθωμένου καρποφόρου που βρέθηκε μέσα σε πυροκλαστικό υλικό».

Κορμοί δέντρων λαξευμένοι σε πέτρα, απιθωμένοι στο δάπεδο σιμά, λες και δεν θέλουν να αποχωριστούν τη γη τους, συνθέτουν το τοπίο του Δάσους κάτω από τον Δρόμο. Δέντρα λίθινα, που φέρουν τεφρόχρους γλυφάς και μνήμες προαιώνιες, ξεκουράζονται σε φατνώματα. Αχλύς μουσικής τα καλύπτει.

Αντιπαλεύω με τις φωνές γύρω μου ώστε να μπορέσω να την αφουγκραστώ, να νοήσω αυτή τη μουσική. Γραμμική αρμονία ή γαλαξίες; Ή μήπως ήχοι μυστικοί, πέρα απ’ τις έννοιες της αρμονίας, του στοχασμού, ή τις μαθηματικές εικόνες των ηχητικών μαζών; Το ερώτημα αναπάντητο.

Η φύση δεν αποκαλύπτει την τέχνη της, ούτε την τεχνική της. Γι’ αυτό οι άνθρωποι επινόησαν τη δική τους τέχνη. Για να μπορέσουν να αναμετρηθούν, να δημιουργήσουν, να νικήσουν τη φύση και το μεγάλο σύντροφο και σύμμαχό της τον χρόνο, ή έστω να συμπορευθούν μαζί τους.

Εκατομμύρια χρόνια πριν, τα πετρωμένα ετούτα δέντρα ήταν φυτρωμένα σε δάσος. Προγονικής μορφής, άνθιζαν, καρποφορούσαν και πολλαπλασιάζονταν ριζωμένα σε τόπους όπου τώρα κείται η νήσος Λέσβος.

Ηταν δάσος κανέλλας, καρυδιάς, σφένδαμου, οξιάς, πλατάνου, σκλήθρου, δάφνης και πολλών δρυών. Ο Θεόφραστος ο Λέσβιος (372 - 287 π.Χ.) υμνεί την οξιά επειδή δεν σαπίζει στο νερό, την κανέλλα την αναφέρει ως κιννάμωμα και χαρακτηρίζει τη δρυ δυσεργοτάτη διότι δύσκολα κατεργαζόταν.

Από έκρηξη του ηφαιστείου της Βατούσας «πυρακτωμένη λάβα, ατμοί και σκόνη, κατακλυσμιαίες λασπορροές και ρεύματα πυρακτωμένων αερίων κινήθηκαν ορμητικά και κατέστρεψαν το δάσος» αναφέρουν οι επιστήμονες της έκθεσης. Ολα καλύφθηκαν με τέφρα και θρυμματισμένα πετρώματα. Μετά έβρεξε πολύ, κατακλυσμός. Οι λάσπες αγκάλιασαν σφιχτά τα δέντρα και τα φυλλώματα και τα πήραν μαζί τους, βαθιά στη γη, σε χώρους μυστικούς. Η φύση είχε το δικό της σχέδιο. Ως μεθοδικός κι ονειροπόλος αλχημιστής καλλιτέχνης, στα 20 εκατομμύρια έτη που ακολούθησαν, μετέτρεψε τα ξύλινα δέντρα σε πέτρινα ώστε να αντέχουν και να κρατάνε την ομορφιά και τη δύναμή τους για πάντα.

«Ο έρωτας άρπαξε τη ψυχή μου και την τράνταξε, όπως ο αγέρας χιμάει απ’ τα βουνά ανάμεσα στις δρυς, φυσομανώντας» τραγουδούσε η Σαπφώ (630 - 570 π.Χ.) με τη λύρα της, πάνω από το εργαστήρι γλυπτικής, όπου η φύση και ο χρόνος σμίλευαν το θαυμαστό δημιούργημά τους: Το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου.

Σύγχρονη τέχνη με φυσικά δέντρα

Στη σύγχρονη τέχνη αρκετοί καλλιτέχνες, της Arte Povera κυρίως, δημιούργησαν εικαστικά γεγονότα χρησιμοποιώντας φυσικά δέντρα. Ο σπουδαίος Ιταλός G. Penone (1947-) έχει εκθέσει στην Τέιτ του Λονδίνου και στο Γκουγκενχάιμ της Νέας Υόρκης, επί σειρά ετών, κομμένα δέντρα, απογυμνωμένα από τον εξωτερικό τους φλοιό, θέλοντας να δείξει τις διεργασίες ανάπτυξης του εσωτερικού τους πυρήνα και τη σχέση μεταξύ πραγματικού και υποκειμενικού χρόνου. Ο G. Licari (1975-) στην γκαλερί Tεντ στο Ρότερνταμ, το 2013, τοποθέτησε στην οροφή τεράστιες ρίζες δέντρων, ερευνώντας έτσι τη σχέση ανάπτυξης και παρακμής.
Σιωπή. Νερά λαξευμένα, κόκκινα, κυλούν μέσα στους πέτρινους κορμούς κι αυτοί αναριγούν σα σώματα λατρεμένα, που στοργικά φροντίζει ο σύντροφός τους να ξαποστάσουν απ’ την ένταση, τη ζέση. Και η τεφρόχρους αχλύς των αγαλμάτινων δέντρων γίνεται, σιγά σιγά, ποίημα: «Ηφαίστειο νεκρό/Εφερα τη ζωή μου ώς εδώ/Πέτρα ταμένη στο υγρό μου στοιχείο/Πιο πέρα από τα νησιά/Πιο χαμηλά από το κύμα» (Οδυσσέας Ελύτης).

​​Η έκθεση «Το Δάσος κάτω από το Δρόμο», στο Ιδρυμα Ευγενίδου, παρουσιάζει ανασκαφικά ευρήματα από τη μεγαλύτερη σωστική ανασκαφή απολιθωμάτων στην Ελλάδα, που πραγματοποίησε στο Σίγρι της Λέσβου το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 29 Μαΐου.

Έντυπη

http://www.kathimerini.gr/851805/article/politismos/eikastika/to-dasos-katw-apo-ton-dromo

Έντυπη

GREEK GOD FACES : KINDNESS JUSTICE PROSPERITY. EMILIA KAMVISI MARITSA MAVRAPIDI EFSTRATIA MAVRAPIDI

Αιμιλία-Μηλίτσα Καμβύση, Μαρίτσα Μαυραπίδη, Ευστρατία Μαυραπίδη 

Emilia Kamvisi, Maritsa Mavrapidi, Efstratia Mavrapidi .

Drawing: Titina Chalmatzi [Τιτίνα Χαλματζή] newsp. Kathimerini 

http://www.kathimerini.gr/846088/gallery/proswpa/geyma-me-thn-k/3eroyme-apo-prosfygia-toys-poname

DIGITAL REVOLUTION, STEGI ATHENS, TITINA CHALMATZI, NEWSP. KATHIMERINI

- Αναγέννηση. Ο Λεονάρντο, απ’ την κωμόπολη Βίντσι της Τοσκάνης, ζωγράφος, γλύπτης, εφευρέτης, αρχιτέκτονας, μηχανικός, επιστήμων, μελετούσε την ανατομία των πτηνών και του ανθρωπίνου σώματος. Στον Codex Atlanticus, που περιλαμβάνει 1.119 σχέδιά του με μολύβι, μελάνι και νερομπογιές σε χαρτί και βρίσκεται στη Veneranda Biblioteca Ambrosiana, έχει σχεδιάσει, με βάση την ανατομική δομή της νυχτερίδας κι άλλων πτηνών, τεράστια φτερά τα οποία θα μπορούσαν να προσφέρουν στον άνθρωπο το δώρο της πτήσης. Ισως οραματίστηκε το μέλλον κι εμπνεύστηκε ένα νέο μέσον ή ίσως να ήθελε να αλλάξει τον αρχαίο μύθο, ώστε ο Ικαρος να πραγματοποιήσει το ταξίδι με τον πατέρα του. Ο μύθος αναφέρει πως τα φτερά του Ικαρου, που δεν άντεξαν στο φως του ήλιου, τα έφτιαξε ο πατέρας του, ο Δαίδαλος. Ισως πάλι να εμπνεύστηκε μηχανισμό φυγής πρωτοπόρο, ώστε ο άγγελός του να δραπετεύσει απ’ τον ζωγραφικό του πίνακα «Ο Ευαγγελισμός» (Galleria degli Uffizi, Φλωρεντία, Ιταλία).

Τα σχέδια με τα μηχανικά φτερά του Λεονάρντο ντα Βίντσι (1542-1519), παιδιού εκτός γάμου πλούσιου άνδρα της περιοχής και φτωχής γυναίκας, που ουδέποτε παντρεύτηκαν μεταξύ τους λόγω κοινωνικών ανισοτήτων, είναι οι προάγγελοι της σύγχρονης αεροναυπηγικής επιστήμης κι ενέπνευσαν καλλιτέχνες κι επιστήμονες επί αιώνες. Εκτοτε οι άνθρωποι κατασκεύασαν ανεμόπτερα κι αεροπλάνα που τους ταξίδεψαν στα σύννεφα, διαστημόπλοια που τους μετέφεραν στο Διάστημα, ουδείς όμως πέταξε μόνο με τις δικές του φτερούγες. Εως ότου ήρθε η εποχή της ψηφιακής επανάστασης.

Στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών παρουσιάζεται η πλέον σημαντική και ολοκληρωμένη έκθεση που διερευνά την ψηφιακή δημιουργικότητα με τον τίτλο «Ψηφιακή Επανάσταση». Καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, μουσικοί και προγραμματιστές παιχνιδιών συνθέτουν τους τομείς της δουλειάς τους. Χρησιμοποιούν ψηφιακά μέσα κι αξιοποιούν δημιουργικά τις δυνατότητες της τεχνολογίας, της τεχνητής νοημοσύνης και της τρισδιάστατης πραγματικότητας, σε συνδυασμό με την τρέχουσα κουλτούρα του «Do It Yourself». Στην πολυδιάστατη αυτή έκθεση, που είναι αποτέλεσμα συνεργασίας της Google και του κέντρου παραστατικών τεχνών του Λονδίνου Barbican, ο σκηνοθέτης και κινηματογραφιστής Chris Milk, στο διαδραστικό τρίπτυχο-εγκατάσταση «The Treachery of Sanctuary» (2012), κατορθώνει να « δώσει ζωή» στα φτερά του Ντα Βίντσι. Εμπνέεται από τις παλαιολιθικές ζωγραφιές των σπηλαίων Lascaux και στήνει, με τη βοήθεια και τη συμμετοχή του θεατή, μια εξελικτική διαδικασία πτήσης και μεταμόρφωσης, χρησιμοποιώντας Microsoft Kinect SDK για Windows, Unity 3D, 3D μοντέλα, οθόνες προβολής και νερό.

Θεόρατα φτερά

Ενα κορίτσι πλησιάζει την οθόνη, ανοίγει αργά τα χέρια του, τα βλέπει να γίνονται φτερά θεόρατα, εκπλήσσεται, ψηλαφεί την πλάτη της να δει αν είναι αληθινά, εκείνα διπλώνουν, χάνονται, ξαναδοκιμάζει, αφήνεται στην ηδονή της εικόνας, πετάει. Ζευγάρι αγκαλιασμένο τετράφτερο, σαν πρώτο πετούμενο στη Γη, χωρίζει, τα κορμιά τους μεταμορφώνονται σε πουλιά, εκατοντάδες πουλιά σκορπούν στον ουρανό της οθόνης. Πατέρας με τον μικρό γιο στους ώμους απλώνει τα χέρια, αγκαλιάζει με τα φτερά του την αίθουσα όλη, τα αναδιπλώνει με ρυθμό, ο μικρός ενθουσιάζεται, φτερουγίζει άρρυθμα με ζέση παιδική, ισορροπώντας στην πατρική πλάτη. Ιπτανται. Χειροκροτήματα.

Τρισδιάστατο παιχνίδι για τον Ικαρο

Ισως αυτό το ψηφιακό τρισδιάστατο παιχνίδι ονειρεύτηκε ο Λεονάρντο για τον μύθο του Ικαρου. Στα σχέδιά του στον Κώδικα, σελίδα 927, υπάρχει μετασχηματισμός παραλληλεπιπέδου σε κύβο και ο διπλασιασμός του.

Οι καλλιτέχνες των εικονοστοιχείων - pixels χρησιμοποιούν την τεχνολογία ως καμβά και τους κωδικούς ως πρώτες ύλες για τη δημιουργία καινοτόμων ψηφιακών καλλιτεχνικών εγκαταστάσεων, αναφέρουν οι διοργανωτές της έκθεσης, Google και Barbican.

Δέσμες laser

Σε άλλο χώρο οι Usman Haque και Nitipak «Dot» Samsen με το έργο τους Assemblance (2014), Umprellium, έστησαν τρισδιάστατη εγκατάσταση με φως οριζόμενο από τις κινήσεις και τις χειρονομίες του ανθρώπου.

Δέσμες laser πλάθονται από ανθρώπινα κορμιά. Σαν μια αυτοσχέδια χορογραφία όπου το φως είναι περιβάλλον, αρχιτεκτόνημα, χορογράφος και χορευτής σε ρόλους εναλλασσόμενους με τους θεατές.

Αγγίζω το φως. Αλλάζει θέση, με συνεχόμενες κινήσεις δημιουργώ σχήματα πολύχρωμα γύρω μου και οι άλλοι το ίδιο. Η κυκλική του φορά σε προκαλεί να κινείσαι πέριξ του εαυτού σου.

Δεν χειραγωγείται, απλά σε συνοδεύει, σε προκαλεί να παίξεις, να εμπνευστείς. Κάποιος πήγε στον κινηματογράφο για πρώτη φορά και ήθελε να μπει μέσα στο φως που ρίχνουν τα μηχανήματα προβολής στην οθόνη γιατί νόμιζε ότι εκεί ήταν το πραγματικό έργο.

Η αίθουσα αδειάζει. Ενας μοναχικός χορευτής πάλλεται από ακτίνες laser που τον αγγίζουν ρυθμικά, σαν έγχορδο. Τον εαυτό μου γύρεψα κι ερεύνησα, ίσως να σκέφτεται.
Στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών παρουσιάζεται, έως τις 10 Ιανουαρίου του 2016, η έκθεση «Ψηφιακή Επανάσταση».

http://www.kathimerini.gr/842728/article/politismos/eikastika/h-stegh-dinei-ftera-sta-oneira 

​

PICASSO - COCTEAU PIONEERS OF MODERNISM THEOCHARAKIS FOUNDATION. TITINA CHALMATZI NEWSP. KATHIMERINI

Και ξαφνικά βρίσκεσαι σε μίαν άλλη αλήθεια. Γύρω σου Μινώταυροι και ηθοποιοί, ναύτες και τύποι ερωτύλοι, Φαύνοι και κλόουν κι Οβιδιακές μεταμορφώσεις ζευγαριών.  Ταυρομαχίες, σάτυροι, γυμνά κορμιά αντρών και γυναικών και πολλά πρόσωπα ανθρώπων, που νομίζεις ότι τους γνώρισες παιδί, με μιαν ανείπωτη ομορφιά όλα καμωμένα. Σου μιλάνε με τα βλέμματά τους, σου γράφουν ποιήματα με την κίνησή τους, σε προκαλούν με την αφέλειά τους. Κι εσύ, στη μέση της σκηνής, ακολουθείς σαν μαγεμένος το ονειρικό ταξίδι της γραμμής που σχηματίζει την παρέλαση των θαυμαστών αυτών πλασμάτων. Της γραμμής που διαχέεται στην πέτρα, χαράσσεται στον τσίγκο, τυπώνεται στο χαρτί, ξανατυπώνεται σε άλλο χαρτί, ποτίζει τον πυλό, σκαλίζει το ξύλο. Της γραμμής που απλώνεται ηδονικά από την ακμή ενός μολυβιού πάνω σε μια λευκή επιφάνεια και χτίζει κόσμους, που ξεπηδάει βίαια, με πάθος απ’ την πένα η τη γραφίδα και δακρύζει. Tης  γραμμής, με χρώμα η χωρίς, που ξεκινάει απ’ την καρδιά του δημιουργού, αγκαλιάζει τα μάτια του, χαϊδεύει τυραννικά το χέρι του κι όταν  ελευθερώνεται, γίνεται Σχέδιο και κυριεύει.                                                                            -Κυρίες και κύριοι καλώς ήρθατε στο μαγικό σύμπαν του Πικάσο και του Κοκτώ, στις αίθουσες του ιδρύματος Θεοχαράκη. Εδώ  παρουσιάζεται, σε συνεργασία του Ιδρύματος με το Μουσείο Πικάσο της Γερμανίας και την Συλλογή Κονταξόπουλου η θεματική έκθεση «Πάμπλο Πικάσο –Ζαν Κοκτώ οι καινοτόμοι του Μοντερνισμού»[4/11-28/2/2016] .Η έκθεση, με επιμελητή τον Τάκη Μαυρωτά, περιλαμβάνει 190 έργα των δύο καλλιτεχνών, κυρίως σχέδια και χαρακτικά, καθώς κι έργα γλυπτικής κεραμικής και καλλιτεχνικών εκδόσεων[4/11-28/2/2016]

 -Παίρνει πολύ καιρό να γίνεις νέος ,μου είχε πει ο Πικάσο, εξομολογήθηκε ο Κοκτώ σε ομιλία του το ΄62. Ήταν φίλοι. Η φιλία τους, έμπλεος δημιουργικών συνεργασιών, κοινών δημοσίων εμφανίσεων, ανταλλαγής ιδεών και λόγω του ταμπεραμέντου τους αντιζηλιών και αντιπαλοτήτων, διήρκησε σχεδόν μισό αιώνα [1915-1963].

Ο Κοκτώ [1889-1963] θαύμαζε το ταλέντο του Ισπανού ζωγράφου και ο Πικάσο [1881-1973] απολάμβανε την κοινωνική ευστροφία του πολυπράγμονος Γάλλου ποιητή που ζωγράφιζε ακολουθώντας, με τον δικό του τρόπο, τα λόγια του Γκαίτε: οι εικαστικές τέχνες είναι μία γλώσσα που τη χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για να φανερώσει εκείνο που δεν μπορεί να πει με λόγια.                                                                                       

 

 Με την τέχνη της ζωγραφικής ασχολήθηκαν κι άλλοι μεγάλοι ποιητές όπως ο Ελύτης, κολάζ και υδατοχρώματα, ο Έρμαν Έσσε σχέδια και νερομπογιές, ο Λόρκα σχέδια. Ο Μαγιακόφσκι, που είχε σπουδάσει στην Καλών Τεχνών, είχε ολοκληρωμένο ζωγραφικό έργο και τα σχέδια της Σύλβια Πλάθ είναι σαν εκκρεμές μεταξύ των χαρακτικών του Έντουαρντ Χόπερ και των έργων του Βαν Γκόγκ. Ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε, που με τον Φρήντριχ Σίλλερ, την εποχή του κλασικισμού, έθεσαν όρια ανάμεσα στην ποίηση και τη ζωγραφική,σχεδίαζε. Πολλά από τα σχέδιά του έχουν σωθεί, τα περισσότερα είναι από τα ταξίδια του στην Ιταλία [1780]. Ο Γκαίτε είπε, ότι κατά την διάρκεια των ταξιδιών του στην Ιταλία, συνειδητοποίησε ότι δεν έχει ταλέντο στις εικαστικές τέχνες. Συνέχισε να σχεδιάζει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, κυρίως τοπία.        

Όταν οι ποιητές ερωτεύονται τη ζωγραφική και ζωγραφίζουν, δεν εφευρίσκουν δικές τους φόρμες, γραμμές, και σχήματα. Χρησιμοποιούν τη ζωγραφική, ως μία έτοιμη δεύτερη γλώσσα.      
                                                 

Ο Κοκτώ επηρεασμένος από την πολυσημία ντανταισμού και σουρεαλισμού, είναι, ίσως, ένα σύγχρονο είδος αναγεννησιακού τύπου: ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης, μυθιστοριογράφος. Η γνωριμία του με τον Πικάσο τον ωθεί και στην ζωγραφική. Ζωγραφίζει εικόνες με μία παιγνιώδη διάθεση και με εμφανή ροπή στην καλλιέπεια. Προκαλεί με μέτρο και με ζητούμενο την αποδοχή και όχι τη ρήξη. Η γραμμή του σχεδίου του έχει την αμεσότητα του πρωτόλειου και την θεατρικότητα μιας κλασικίζουσας, άρα κοινώς αποδεκτής, αισθαντικότητας. Εκφράζεται με κώδικες ηθοποιού, σάν ο ίδιος να είναι το καλλιτεχνικό δημιούργημα, ένας  περφόρμερ .                                                             Ο Πικάσο, με το άσφαλτο σχέδιό του, ενσωματώνει τον χώρο και τον χρόνο στη δική του ψυχοσύνθεση. Η γραμμή του, στιβαρή και κτητική, παίζει μόνο με το φώς. Πρώτα ελέγχει την εικόνα και κατόπιν την κατακτά, σχεδιάζοντάς την. Πλάθει την μορφή, συνθέτει διαλεκτικά τον χώρο και χτίζει έναν ολόκληρο κόσμο μέσα στο έργο του με το έργο του, πάντοτε σε τρεις διαστάσεις , απολαμβάνοντας την διαδικασία και το αποτέλεσμα πρώτος αυτός. Κατόπιν αφήνει ελεύθερο το δημιούργημά του που σε προσκαλεί και σε προκαλεί .

Η μέθεξη το ποθούμενο κι εσύ, ο θεατής, είσαι ο μοναδικός διεκδικητής και απολαμβανων.                        

Έξω η πολιτεία αγκομαχά απ΄ το βάρος της κρίσης κι απ’ τον τρόμο που απλώνεται πάνω απ’ την Ευρώπη. Οι  άνθρωποι στους δρόμους με σκυμμένο κεφάλι, σαν συνδεδεμένοι, η σαν να ακούνε μόνο το χτύπο της καρδιάς τους. Μία παρέα νέων βγαίνει απ’ την έκθεση χαρούμενα, διασχίζουν κάθετα τη λεωφόρο, φιλιούνται, τα διερχόμενα αυτοκίνητα σοκάρονται, τα παιδιά προχωράνε. Μόλις είχαν δει τα σχέδια δύο κορυφαίων δημιουργών, του Πικάσο και του Κοκτώ, οι οποίοι έζησαν δύο παγκόσμιους πολέμους, έναν εμφύλιο, ναζιστική κατοχή, αντιστάθηκαν, δημιούργησαν, νίκησαν.  
ΤΙΤΙΝΑ  ΧΑΛΜΑΤΖΗ εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/11/2015.

http://www.kathimerini.gr/839203/article/politismos/eikastika/to-magiko-sympan-twn-pikaso-kai-kokto 

                               

        

TOROBAKA Israel Galvan-Akram Khan, article and illustration Titina Chalmatzi, newsp. Kathimerini Athens Greece

TOROBAKA

http://www.kathimerini.gr/834021/article/politismos/xoros/o-xoros-toy-metanasth-toy-prosfyga 

κείμενο και εικονογράφηση: Τιτίνα Χαλματζή ,εφημερίδα Καθημερινή
-Δύο ανθρώπινα κορμιά. Το ένα, κύμα της ερήμου στην Ανατολή και τ’ άλλο, χτύπος του ήλιου σε ξερολιθιά της Μεσογείου. Ανάμεσά τους ήχοι από τα βάθη της κοινής μας μοίρας. Σκουπίζει ο ένας το δάκρυ του και το πετάει όσο μπορεί πιο μακριά. Κι όπου το δάκρυ πέφτει, φανερώνει τον άλλο, ως ανθό λωτού. Είχε φυτρώσει εκεί πολύ προτού σπαρθεί, λέει ο μύθος.

Ο Ισραέλ Γκαλβάν, [Israel Galvan], Ισπανός γεννημένος στη Σεβίλλη, μάγος του φλαμένκο, μιλάει μόνο τη γλώσσα της πατρίδας του κι ο Ακραμ Καν, [Αkram Khan], Αγγλος χορευτής με καταγωγή από το Μπαγκλαντές, γητευτής του ινδικού χορού Kathak -χίντι, από τη σανσκριτική kathakas που σημαίνει τους παλαιούς παραμυθάδες χορευτές- παρουσίασαν πριν από λίγους μήνες την κοινή τους δουλειά, στο «Τορομπάκα», στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. «Είμαστε και οι δύο άστεγοι ταξιδευτές, νομάδες ή Gitanos [τσιγγάνοι] και βρήκαμε στέγη», είπαν και συνέχισαν το ταξίδι τους, καθώς στη συνέχεια οι παραστάσεις τους ανέβηκαν σε θέατρα και φεστιβάλ στη Γαλλία, την Ισπανία, την Αγγλία, αυτή τη στιγμή εμφανίζονται στην Ινδία, ενώ θα ακολουθήσουν και εμφανίσεις στη Σιγκαπούρη και τη Ρωσία.

Στο καταφύγιο

«Ο μετανάστης μέσα μου, με τον χορό, βρήκε καταφύγιο στις καρδιές των ανθρώπων» εξομολογείται ο Ακραμ λίγο πριν τις παραστάσεις τους σε Καλκούτα, Μουμπάι και Δελχί. «Και μιλώ για τους Σύρους πρόσφυγες», συνεχίζει. «Γιατί όλοι κατά κάποιο τρόπο μετανάστες είμαστε, ταξιδιώτες που συνεχώς αναζητούμε τους δικούς μας ενδιάμεσους σταθμούς».

Οι χοροί Kathak και Φλαμένκο έχουν ρίζες κοινές στα βάθη των αιώνων. Οι Ρομά μετανάστευσαν, μέσω Περσίας, από την Ινδία στη Νότια Ισπανία κι έφεραν μαζί τους περσικές επιρροές παρόμοιες με αυτές που οι Μογγόλοι μετέφεραν ανατολικά, στη βόρεια Ινδία.

Δυο αντρικά κορμιά, λοιπόν. Ξέχωρα όμορφα και σμιλεμένα καθώς ορίζει ο πολιτισμός των τόπων τους. Δύο κόσμοι που κοινωνούν με λέξεις πάγκοινες, των σωμάτων τους. Δεν ξέρω τη λαλιά σου, μα είμαστε εδώ και το εδώ είναι το κορμί μας, χορεύουν.

Ο Ακραμ με την καμπύλη της θωπείας κι ο Ισραέλ με την ευθεία της σμίλης, αρχέγονα και δομικά στοιχεία της κινησιολογικής έκφρασης των πολιτισμών τους, συνδημιουργούν, χρησιμοποιώντας εξελιγμένους παραδοσιακούς κώδικες ως «έννοιες επαλλάσσουσες». Χτίζουν μαζί ένα κόσμο και καθείς φτιάχνει, με το δικό του τρόπο, την κοινή τους γλώσσα. Ανθρωποι διαφορετικοί, με άλλες μνήμες και πληγές, που θέλουν και είναι ίσοι. Παίρνει ο ένας το ίχνος το κάνει κίνηση, παίρνει ο άλλος την κίνηση την κάνει ήχο.

Η σπειροειδής σκηνική επικοινωνία τους δεν έχει επαναλήψεις, απλά τα σήματα που εκπέμπουν, ενίοτε, είναι μόνο για μυημένους. «Στον κόσμο αρέσει η δουλειά μας γιατί πάνω απ’ όλα είμαστε φίλοι» λένε κι ας είναι το χορευτικό τους, μέσα στον κύκλο του φωτός, σχεδόν μονομαχία.

Κι όταν ο Ακραν μιμείται τον βηματισμό του φίλου του και γονατιστός, σαν δούλος, ή σαν μαριονετίστας, με χέρια ποδεμένα με τα πεταλωμένα υποδήματα του Ισραέλ, χορεύει μόνος, τότε ο θεός της μουσικής τον ωθεί, εμπνέοντάς τον, έτσι ώστε να ξανάβρει τα δικά του μέσα, τους δικούς του τρόπους. Ο ένας με το πάθος της αρένας και ταύρου ποδοβολητό κι ο άλλος ξυπόλητος με το κυματιστό άκουσμα των ghungroo -αρμαθιές με κουδουνάκια που φορούν οι Ινδοί χορευτές στα πόδια – αλληλοεπηρεάζονται, ελίσσονται, εκφράζονται, προχωρούν.

Χτυπάν τις παλάμες και τα πέλματά τους ρυθμικά και κάθε επαφή χαράσσει στον αέρα ένα σημείο. Γιατί σημείο είναι το αποτέλεσμα της πρώτης συνάντησης του εργαλείου με την υλική επιφάνεια, λέει κάπου ο Καντίνσκι. Κι αυτών τα χέρια και τα πόδια είναι εργαλεία και γη μαζί, είναι και φτερά, που ανοίγουν κι αναδιπλώνονται στον ρυθμό της πατρίδας του άλλου. Ο ήχος του ίχνους σου είναι ο δρόμος μας, τραγουδούν τα σώματα των δύο χορευτών μαζί με τους μουσικούς, σε όλη τη παράσταση.

Εργο τέχνης και όχι προϊόν

Μια παράσταση που έχτισαν δύο χαρισματικοί δημιουργοί, υπερήφανοι για τους χορούς που υπηρετούν. Κι ας δεινοπάθησε κι ας λοιδορήθηκε κι ο ένας ο χορός και ο άλλος, λόγω του φολκλόρ και της άτεχνης αναπαραγωγής. Λαϊκοί καλλιτέχνες οι ίδιοι, κατέχουν τη βαθιά γνώση του χειρώνακτα δημιουργού: Το έργο τέχνης διαφέρει από το προϊόν γιατί το πρώτο έχει έμπνευση, ψυχή, ντουέντε στα ισπανικά. Αυτή τη μυστηριακή δύναμη που -όπως λέει ο Λόρκα- ανεβαίνει απ’ τις γυμνές πατούσες των ποδιών, πνεύμα της Γης και δεν επαναλαμβάνεται ποτέ, όπως τα σχήματα της θάλασσας δεν επαναλαμβάνονται ποτέ στη θύελλα.

«Μακάρι να μην τέλειωνε» μου είχε ψιθυρίσει ο διπλανός μου, όταν άναψαν τα φώτα, τότε στην παράσταση της Αθήνας, στη Στέγη. Δεν γνωριζόμασταν, συμφώνησα. Εψαχνα να θυμηθώ ονόματα χορευτών και χορογράφων που δουλεύουν με πάθος και υπερηφάνεια τους δικούς μας χορούς και προχωράνε σε δρόμους σύγχρονους, εξελίσσοντας δημιουργικά τους ήχους και τους κώδικές τους. Η λέξη μύθος στην ελληνική γλώσσα, την ισπανική και τη χίντι έχει την ίδια ρίζα ακουστικά, γράφεται όμως με διαφορετικούς χαρακτήρες. Τ.Χ

http://www.kathimerini.gr/834021/article/politismos/xoros/o-xoros-toy-metanasth-toy-prosfyga

Έντυπη

Μαεστρία τεχνίτη και πίστη προσκυνητή .Εφημερίδα Καθημερινή 11.04.2015

Τιτίνα Χαλματζή

Ταξιδεύεις στο φως των έργων του. Φως ανέσπερο, έργον ανθρώπειον. Αγιο φως διά χειρός Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Γεννήθηκε στη βενετοκρατούμενη Κρήτη το 1541. «Κρης εποίει», υπέγραφε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Ελλην, μαθήτευσε νωρίς την αγιογραφία. Στα 26 του φεύγει στην πόλη των Ενετών, εκεί κοινωνεί των μυστηρίων της Αναγέννησης, εμπεδώνει τις αρχές της προοπτικής και των περίτεχνων αφηγήσεων, τα ζωντανά χρώματα. «Πώς θα ζήσεις εκεί πέρα στην ξενιτιά Μενεγή», τον ρωτάει ο Καζαντζάκης στην «Αναφορά στον Γκρέκο», «κανένα δεν ξέρεις, κανένας δεν σε ξέρει». «Δε θα χαθώ· σκοπούς μεγάλους έχω στο νου μου, μεγάλη δύναμη στα χέρια μου· θα παλέψω... Θα δεις…». Φεύγει στη Ρώμη, κέντρο του Μανιερισμού. Εντρυφά στην ανατομία, έχει όμως λιγοστές παραγγελίες για ζωγραφική. Αμφισβητεί δημοσίως την ποιότητα των έργων του Μιχαήλ Αγγελου, εμφανείς όμως είναι οι επιρροές του Φλωρεντίνου στον Κρητικό. Φεύγει λόγω και της βλασφημίας του.
Μαδρίτη. Ο βασιλιάς Φίλιππος του αναθέτει να εικονογραφήσει στο Εσκοριάλ, το παλάτι μοναστήρι όπου ζωγράφισε κι ο Γκόγια. Στον βασιλιά δεν αρέσει η τελική ζωγραφιά του Γκρέκο, φεύγει κι από κει. Τιτσιάνο, Τιντορέτο, Ποντόρνο, Βερονέζε, Μποτιτσέλι… Τους συνάντησε, είδε τη δουλειά τους, διδάχτηκε, αναμετρήθηκε. Κατείχε τη μαεστρία μεγάλου τεχνίτη, το σέβας αγιογράφου μοναχού, την πίστη προσκυνητή και την αποφασιστικότητα μονομάχου στην αρένα. Ηταν όμως από μια γη μικρή, υπόδουλη, έναν τόπο που έπλεε ως ακροτελεύτιο αχνάρι της Δύσης, μοναχός του. Φτάνει στο Τολέδο, συναπαντά εδώ ανθρώπους που τον στηρίζουν κι αυτή η παλαιά πόλη γίνεται η δεύτερή του πατρίδα. Γιατί έτσι είναι φύση του δημιουργού, στεριώνει και καρποφορεί εκεί που βρίσκει ανθρώπου απαντοχή η δουλειά του.

Στην έκθεση αφιέρωμα στους φίλους και τους πάτρωνες του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου στο Μουσείο Μπενάκη, εκτός από ζωγραφικά έργα - πρωτότυπα  και αντίγραφα-, περιελήφθησαν επίσης πολλά ντοκουμέντα από συναλλαγές και συναναστροφές του καλλιτέχνη με το περιβάλλον του, όπως συμβόλαια, σημειώματα, εξουσιοδοτήσεις. Ντοκουμέντα της έκθεσης μαρτυρούν μακροχρόνιες, επίπονες και χωρίς αίσιον τέλος για τον καλλιτέχνη διεκδικήσεις οφειλομένων, προς το άτομό του, χρημάτων από αγορές ή παραγγελίες έργων. Ηταν φιλάργυρος είπαν, αντικοινωνικός, είδος περιθωριακού.

Αξιοσέβαστος πολίτης

«Ο Ευστάθιος Οικονόμου, από την Αρτα, ορίζει ως εκτελεστές της διαθήκης του, το 1605, για το Τολέδο τον κύριο Ντομίνικο Τεχοκοπόπουλι, Ελληνα και για τη χώρα μου την γυναίκα μου Χρυσάνθη. 7 Απριλίου 1605». Βάσει αυτού του εκτιθέμενου, από το Archivio Historico Provincial del Toledo, εγγράφου, φαίνεται ότι ο ζωγράφος ήταν αξιοσέβαστος κι αξιόπιστος πολίτης που είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη των συμπολιτών του.

Για έναν περίπου αιώνα κυριαρχούσε η άποψη, γνωστή ως πλάνη Γκρέκο, ότι η επιμήκυνση των μορφών στη ζωγραφική του οφειλόταν σε πρόβλημα όρασης, είδος αστιγματισμού. Η θεωρία αυτή απερρίφθη διότι εάν ο ζωγράφος έβλεπε με επιμήκη παραμόρφωση τα ανθρώπινα σώματα, θα έβλεπε με αντίστοιχη παραμόρφωση και τον καμβά που τα ζωγράφιζε κι έτσι οι αλλοιώσεις των αναλογιών κάδρου και ζωγραφιάς θα αλληλοεξουδετερώνονταν. Ο Γκρέκο διδάχτηκε από Σιναΐτες μοναχούς τη τέχνη της αγιογραφίας. Οι μορφές στα ψηφιδωτά του 6ου μ.Χ. αιώνα που κοσμούν την αψίδα του Ιερού της Αγίας Αικατερίνης του Σινά και οι αγιογραφίες εγκαυστικής της μονής είναι δυσανάλογα επιμήκεις.

Η χρωματική του γκάμα, το μαύρο, τα εξαϋλωμένα πρόσωπα και η σχεδιαστική του παραμόρφωση θεωρήθηκαν από πολλούς ότι οφείλονταν σε ψυχική νόσο, σε είδος σχιζοφρένειας του καλλιτέχνη. Πρόσφατα οι επιστήμονες Firestone και Scholl ερεύνησαν με πειράματα εάν και πόσο η ψυχική κατάσταση και οι σκοτεινές σκέψεις ενός ατόμου επηρεάζουν την αντίληψή του σε ό,τι αφορά αντικειμενικά μετρήσιμα σχήματα, μεγέθη και χρώματα του περιβάλλοντός του, σε μια προσπάθεια μετατροπής της πλάνης σε κανόνα Γκρέκο. Ουδέν θέσφατον.

Εάν αντιμετωπίσουμε τον Γκρέκο όπως τη ζωγραφική του, με σύγχρονο μάτι, βλέπουμε ότι ήταν ένας ευφυής επαγγελματίας που αξιοποίησε στο έπακρο το θείο δώρο που κατείχε, το τάλαντο του δημιουργού εικόνων. Δημιούργησε έργο διαχρονικής αξίας μέσω της τέχνης της ζωγραφικής, συνθέτοντας αφομοιωμένα στοιχεία της Αναγέννησης και της βυζαντινής εικονογραφίας, έργο που θα επηρέαζε αιώνες μετά την παγκόσμια τέχνη και καλλιτέχνες όπως τους Μανέ, Σεζάν, Πικάσο, Κοκόσκα, Μπέκμαν, Πόλοκ, και το προώθησε στη διαθέσιμη αγορά ως προϊόν. Συναλλασσόταν πάντα με κανόνες παραγωγού κι εμπόρου ταυτοχρόνως και απαιτούσε νομίμως τα συμφωνηθέντα. Σε εκτιθέμενο έγγραφο παραγγελίας, ο πελάτης του ορίζει το παραγγελθέν έργο να φτιαχτεί από τον ίδιο τον ζωγράφο κι όχι από το εργαστήριό του.

Οικουμενικός επαγγελματίας

Μέλος της αιώνιας γενιάς των αποδήμων Ελλήνων, είχε εμπιστοσύνη στον εαυτό του και πίστη στα εφόδιά του, εργαζόταν ακατάπαυστα, υποστήριζε τα πεπραγμένα του και η εξαιρετική μόρφωσή του επέβαλλε να κρατά απόσταση ασφαλείας από τη μετα-μεσαιωνική θεοκρατούμενη κοινωνία της Ισπανίας, μέρος της οποίας ήταν το αγοραστικό του κοινό αλλά και οι ανταγωνιστές του. Θα μπορούσε να είναι ένας οικουμενικός ελεύθερος επαγγελματίας, ένας ποιοτικός και συνάμα εμπορικός καλλιτέχνης της πολυπολιτισμικής σημερινής κοινωνίας. Εφευρέτης του ανάγλυφου τρισδιάστατου φωτός, ίσως σήμερα να καταγινόταν με την τρισδιάστατη ψηφιακή εικόνα, που απαιτεί τη βαθιά γνώση και την πρωτοποριακή αίσθηση της αρχιτεκτονικής και σχεδιαστικής προοπτικής του. Στις ζωγραφιές του Γκρέκο εναποθέτουμε την ψυχή μας, με την ελπίδα ότι στο διάβα της ζωής μας θα ξαναδούμε έργα ισάξια των δικών του, σε όποια τέχνη προστάζουν οι καιροί. Γιατί η τέχνη είναι το πλέον ολοκληρωμένο, φανερό έργο εσώτερου συναπαντήματος εαυτών και αλλήλων.

http://www.kathimerini.gr/810915/article/politismos/eikastika/maestria-texnith-kai-pisth-proskynhth

Έντυπη

VIDEO ADVERTISING ODEON VODAFON

https://vimeo.com/83611889 

Direction Titina Chalmatzi 

ScreenPlay Kostas Papageorgiou
VFX ,Render, Compositing Andreas Helmis
Character Design Titina Chalmatzi
Voice over Kostas Papageorgiou
Music by Christos Antoniou 
SFX Correct Productions
Motion Capture: motioncapture3d.com and Institute of Human Performance and Rehabilitation, Trikala
Motion Capture Actor Iason Bitter Kourounis
Storyboard artist Nikos Outsikas

Bill Viola ,ο «Ρέμπραντ» της βίντεο εικόνας ,Eφημερίδα Καθημερινή 16/11/14

Τιτίνα Χαλματζή
Τον αποκαλούν Ρέμπραντ της Video art και έργα του παρουσιάζονται αυτές τις μέρες στο ΕΜΣΤ. Δεκατρία βίντεο από τα πρώτα χρόνια δημιουργίας του μεγάλου καλλιτέχνη, όλα της μόνιμης συλλογής του Μουσείου. Διότι το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης είναι πάνω απ’ όλα. Τέχνη, όχι μόνον πολιτική και όσα συμβαίνουν εκεί το τελευταίο καιρό.

Ο Μπιλ Βιόλα είναι βέβαια ο μάγος ενορχηστρωτής της βίντεο εικόνας. Αμερικανός, γεννημένος στη Νέα Υόρκη το ’51 ξεκίνησε την ενασχόλησή του με το Μέσο του βίντεο στις αρχές του ’70. Η Sony Portapak είχε ήδη κυκλοφορήσει στην αγορά από το ’67 την πρώτη φορητή βιντεοκάμερα με μαγνητόφωνο που έδινε τη δυνατότητα σε καλλιτέχνες και μη να βιντεογραφούν και να ηχογραφούν άμεσα.

Φοιτητής ηλεκτρονικής μουσικής και ζωγραφικής στο πανεπιστήμιο Syracuse της Νέας Υόρκης ο Βιόλα κάνει την πρώτη του βιντεοταινία «Τα άγρια άλογα» και εργάζεται ως βοηθός του Nam June Paik πρωτοπόρου δημιουργού της τέχνης των Media και της Video art. Ο Πάικ προφητεύει τη δύναμη των ηλεκτρονικών μέσων λέγοντας «Τα μέσα δεν είναι απλά γλυπτική, είναι η τέχνη του χρόνου όπου το μέλλον είναι το τώρα».

Και η Video art γεννιέται

Ανοίγει έτσι ένας δρόμος αυτοαναφοράς και ενδοσκόπησης. Ενας δρόμος όπου το έλασσον αναγορεύεται αυτοστιγμεί σε μείζον, λόγω της ευκολίας καταγραφής, αποτύπωσης και αναπαραγωγής ενός στιγμιότυπου.

Η συνεχής εξέλιξη της τεχνολογίας, η διαφαινόμενη παντοδυναμία της τηλεοπτικής εικόνας και η σταδιακή εξάπλωση σε Ευρώπη και Αμερική του κινήματος Conceptual Art, που υποκαθιστά το έργο τέχνης με έννοιες, συμβάλλουν ώστε στο εξής να θεωρούνται ισάξιες τέχνες με τη ζωγραφική και τη γλυπτική οι ενδιάμεσες τέχνες της φωτογραφίας, βίντεο και περφόρμανς.

Η αγορά, παρά την αρχική επιφύλαξη των παραδοσιακών κινηματογραφιστών απέναντι στη νέα τέχνη του βίντεο, είναι ανοιχτή σε νέες ιδέες και στις ριζοσπαστικές –για την εποχή- μεθόδους χρήσης του συγκεκριμένου μέσου και των δυνατοτήτων του. Κυρίως όμως αναζητεί εξειδικευμένους στα νέα μηχανήματα. Σύντομα αρκετοί πρωταγωνιστές της πρώτης περιόδου της Video art απορροφούνται από την τηλεόραση, το σινεμά και τη διαφήμιση. Κερδισμένη βγαίνει η τηλεόραση που χρησιμοποιεί τα νέα μυαλά για παραγωγές εντυπωσιακών τηλεοπτικών σόου.

Ο κινηματογράφος προηγείται του βίντεο σε όλα πλην της αμεσότητας. Παράδειγμα η αισθητική του χρόνου και της ιερότητας της κινούμενης εικόνας στα έργα του Ταρκόφσκι και του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Ο Βιόλα χρησιμοποιεί κινηματογραφικά συνεργεία τεχνικών για την κατασκευή των βίντεο περφόρμανς (κινηματογραφικά εφέ) και μέλη από το Cirque du Soleil για ηθοποιούς.

Η ζωγραφική του Τζιότο

Στην αρχή της καριέρας του, ο Βιόλα, ως τεχνικός διευθυντής σε στούντιο βίντεο στη Φλωρεντία, συνεργάζεται με Ευρωπαίους πρωτοπόρους καλλιτέχνες όπως οι Τζούλιο Παολίνι, Γιάννης Κουνέλης, Μάριο Μέρτζ κι έρχεται σε επαφή με την αναγεννησιακή ζωγραφική. Ο ίδιος θεωρεί ότι η ζωγραφική του Τζιότο είναι η πιο συγκλονιστική εμπειρία της ζωής του. Το 1977 γίνεται διευθυντής πολιτιστικών δραστηριοτήτων στο Trobe University στη Μελβούρνη (Αυστραλία) όπου γνωρίζει τη μετέπειτα σύζυγο του και μόνιμη έκτοτε συνεργάτιδά του Κίρα Πέροβ (Kira Perov), διευθύντρια καλλιτεχνικών εκδηλώσεων.

Ο Βιόλα ασχολήθηκε με την ανατολική φιλοσοφία και τον τρόπο ζωής των λαών της Ανατολής. Μυήθηκε στον Βουδισμό, μελέτησε τα τελετουργικά σε βουδιστικά μοναστήρια, βιντεογράφησε πυροβασία στα νησιά Φίτζι, πήγε στην έρημο Σαχάρα, έμεινε σχεδόν δύο χρόνια στην Ιαπωνία μελετώντας την παραδοσιακή κουλτούρα.

Ιδού ένας από τους βασικούς λόγους που οι εικόνες του Βιόλα είναι ξεχωριστές και παγκόσμιες: Δεν αφηγούνται. Κάθε ταινία εξελίσσεται βάσει μιας μυστικής διαδρομής. Η κάμερα και το μοντάζ, η κίνηση, ο χρόνος δηλαδή της ταινίας είναι μια παρτιτούρα μουσικής εναρμονισμένης, ως ρυθμός μόνο, στο τελετουργικό των ανατολικών θρησκειών. Για τον λόγο αυτό οι εικόνες του επιδέχονται τόσων λεκτικών συνειρμών. Το σενάριο που τις συνδέει είναι μυστηριακή ηλεκτρονική μουσική.

​​Εως τις 30 Νοεμβρίου 2014 στην Αίθουσα Νέων Εγων του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (Κτίριο Ωδείου Αθηνών, Βασ. Γεωργίου Β’ 17 -19 & Ρηγίλλης), παρουσιάζεται: www.culturenow.gr/s/afierwma"αφιέρωμα στον σημαντικό Αμερικανό καλλιτέχνη Μπιλ Βιόλα υπό τον τίτλο «The Passing».

Τα έργα που εκτίθενται στο ΕΜΣΤ

Οι βιντεοταινίες που παρουσιάζονται στο ΕΜΣΤ είναι συνθέσεις των εικόνων που ο Βιόλα τράβηξε κατά τη διάρκεια της μετά βίντεο ζωής του, εικονογραφώντας πολλάκις παιδικές αναμνήσεις. Εικόνες, που ως οπτικό άξονα έχουν τα βασικά σύμβολα της ανθρώπινης ύπαρξης: Νερό, φωτιά, γέννηση, φθορά. Εικόνες που σίγουρα τις έχουμε ξαναδεί. Το Hatsu Yume π.χ. θα μπορούσε να είναι δημιούργημα του Γάλλου συγγραφέα, σκηνοθέτη ντοκιμαντέρ και multi media καλλιτέχνη Chris Marker (Sans Soleil) χωρίς αφήγηση.

Στη σκοτεινή αίθουσα του ΕΜΣΤ εικόνες κινούνται αργά. Μέσα από τον χωροχρόνο που σου παραχωρεί αυτή η καταβύθιση στη λεπτομέρεια, προλαβαίνεις να τοποθετήσεις την προβαλλόμενη εικόνα στη δική σου φαντασία, στα δικά σου βιώματα και την κουλτούρα σου. Δεν σε νοιάζει αν ο αντικατοπτρισμός στο μάτι θυμίζει το γνωστό χαρακτικό του Escher, αν το παιχνίδι με την προοπτική, τα δέντρα και οι προσκυνητές τον Richard Serra ή τον George Seurat. Δεν ταυτίζεσαι με την εικόνα, ούτε αποστασιοποιείσαι. Απλά τη δανείζεσαι για λίγο. Σου το επιτρέπει ο δημιουργός της, ίσως και να το απαιτεί. Ενας ελέφαντας ξαφνικά σε κοιτάζει κλεισμένος σε ένα δωμάτιο. Θηριώδης στο μέγεθος, αλλά ακίνδυνος σαν τοιχογραφία. Ή σαν τους παιδικούς εφιάλτες που τους θυμάσαι έπειτα από χρόνια και χαμογελάς, ίσως και να τους νοσταλγείς. ΄Η σαν εκείνη την έκπληξη που όταν ύστερα από μια κοπιώδη εργασία στο κομπιούτερ αντικρίζεις ξαφνικά μια εικόνα σε βιβλίο ακουμπισμένο δίπλα σου. Και η παρουσία του βιβλίου εκεί σε ηρεμεί καi σε ξεκουράζει, γιατί είναι εδώ και είναι δικό σου. Ναι οι εικόνες του Βιόλα είναι ένα είδος κατάνυξης στον καλό μας εαυτό.

http://www.kathimerini.gr/791848/article/proswpa/proskhnio/o-remprant-ths-vinteo-eikonas